Beleggen: een kwestie van kennis of van geluk?

Waar eindigt kunde en wanneer komt geluk in het spel?

Het leven bestaat uit vele grijze zones, en het onderscheid tussen ‘kunde’ en ‘geluk’ is er één van. Soms is het duidelijk. De loterij winnen, dat is 100% een kwestie van geluk hebben – daar komt geen enkele expertise bij kijken (veel volksgeloof en rationalisering ten spijt – zoals het kaderstukje bewijst).

Aan het andere eind van het spectrum heerst ook duidelijkheid. Neurochirurgie, of bearnaisesaus bereiden, dat is helemaal een kwestie van kunde – daar komt weinig geluk bij kijken. Maar het overgrote deel van de menselijke activiteiten valt ergens tussen beide uitersten in het spectrum.

Een mix van kennis, kunde en geluk, telkens in een andere dosering

Een goed voorbeeld is sport. Elke eersterangs sportprestatie is gebouwd op jaren van training en verfijning, maar toch is de ultieme overwinning niet afdwingbaar met alleen maar kunde en expertise. Er is ook een element van onvoorspelbaarheid aanwezig, dat onder meer gerelateerd is aan geluk (of het ongeluk van de tegenstrever). Welke sporten zich precies bevinden aan de ‘gelukzijde’ en aan de ‘kundekant’ van het spectrum is een oefening die we graag overlaten aan de lezer, bijvoorbeeld in gelijkgestemd gezelschap op een zonovergoten terras.

Beleggen: een goed voorbeeld

Ook andere, meer prozaïsche activiteiten dan topsport zijn niet zuiver geluk of kunde – ze zijn een mix van beide. Beleggen is daar een goed voorbeeld van. ‘Kunde’ verwijst in deze context naar grondige analyse, het gedisciplineerd vasthouden aan een doordachte beleggingsstrategie etc. ‘Geluk’ (of ongeluk) verwijst naar de rol die onvoorspelbare en oncontroleerbare gebeurtenissen spelen in beleggingsresultaten. De meest gesofisticeerde kunde stond quasi machteloos bij de gebeurtenissen van de voorbije jaren.

Maar ook zonder uitzonderlijke omstandigheden speelt geluk (niet tot kennis of expertise terug te brengen elementen die het succes mee bepalen) een rol. Laten we een gedachtenexperiment doen. U krijgt de opdracht om een aandelenportefeuille samen te stellen die zo slecht mogelijk zou presteren, veel slechter alleszins dan de brede beurs. Makkelijk toch, denkt u? Wel, dat zou wel eens lelijk kunnen tegenvallen.

Beurzen - en financiële markten in het algemeen - hebben de neiging om gedrag te vertonen dat sterk tegen de intuïtie en ‘het gezonde verstand’ ingaat. ‘Slechte’ bedrijven selecteren is lang niet genoeg om een slecht presterende aandelenportefeuille samen te stellen. ‘Slechte’, onrendabele, traag groeiende bedrijven zijn vaak erg goedkoop, en kunnen om die reden opgepikt worden door ‘koopjesjagers’. Al gauw zal blijken dat opzettelijk een slecht presterende portefeuille samenstellen even moeilijk is als een goed presterende aandelenportefeuille. Dat wijst erop dat er een belangrijk element van onvoorspelbaarheid in het spel is, een vorm van ‘geluk’ dus.

Zijn professionele vermogensbeheerders dan niet meer dan ‘gelukzoekers’?

En als beleggen een element van onvoorspelbaarheid of geluk bevat, kan ik me er dan niet beter ver vandaan houden? Zoals eerder aangehaald, beleggen is één van de ontelbare domeinen van het leven die een mix van kunde en geluk vormt.

Zeker voor professionele beleggers is expertise van uiterst belang. Het helpt onder meer om onverwachte opportuniteiten die zich aandienen te herkennen en te benutten, en onverwachte ongunstige evoluties (zoals de uitbraak van een pandemie) te beheren, in plaats van er van weg te vluchten (de snelle positieve ommekeer van de markten bij de pandemie van 2020 illustreert dat dat een zeer dure reactie zou zijn geweest). Dat is de belangrijkste les: bij activiteiten waarin geluk en onberekenbaarheid een belangrijk ingrediënt is, neemt een gestructureerd proces sterk aan belang toe: een strikt proces van risicocontrole, een gedisciplineerde beleggingsstrategie, een proces waarin beleggingsbeslissingen in groep genomen worden om een ‘goeroe’-effect te vermijden …

Maar hoe pas ik dat toe als particuliere belegger?

Wat professionele beleggers doen om met die onberekenbaarheid en de geluksfactor om te gaan, daar kunnen ook particuliere beleggers baat bij hebben. Wat je niet kan controleren, wat onberekenbaar en onvoorspelbaar is, zou je uit balans kunnen brengen als het zich voordoet. Zorg er daarom voor dat beleggen een procesmatig karakter heeft:

• denk goed na over de doelstellingen die u nastreeft met uw beleggingen. Hou dat doel voor ogen, ook als onverwachte economische of marktgebeurtenissen het plaatje verstoren;
• diversifieer maximaal, over beleggingstypes, -regio’s, sectoren en thema’s. Gebeurtenissen die alle beleggingsactiva tegelijkertijd aantasten zijn erg zeldzaam (zelfs tijdens de pandemie waren er ‘veilige havens’). Diversificatie mildert het effect van onvoorziene gebeurtenissen;
• als de persoonlijke omstandigheden het toelaten, belegt u best op een zo lang mogelijke tijdshorizon. Onvoorspelbare gebeurtenissen hebben de neiging om op lange termijn elkaar ‘uit te vlakken’, ook al kunnen ze op kortere horizon aanzienlijke gevolgen hebben. Op een lange horizon verhoogt de kans dat de beleggingsportefeuille de waardecreatie van de economie volgt;
• hou realistische verwachtingen voor ogen. Zowel pessimistische als overmatig optimistische verwachtingen zijn gebaat bij een dosis rationaliteit;
• hou een spaarbuffer aan zodat u de beleggingsportefeuille ‘isoleert’ van het onmiddellijke wel-en-wee van het leven en niet hoeft aan te tasten;
• kijk regelmatig naar uw beleggingen (bespreek uw portefeuille minstens 1 maal per jaar met uw bankagent), en stuur bij waar nodig (bv als bepaalde beleggingsvormen te zwaar gaan wegen), maar laat de portefeuille buiten die regelmatige besprekingen zoveel mogelijk ongemoeid. Automatiseer beleggingsbeslissingen door middel van een beleggingsplan.

Ja, beleggen bevat een element van geluk, zoals heel veel activiteiten. Dat is goed nieuws en slecht nieuws. Het goede nieuws is dat het niet uitsluitend weggelegd is voor wie er tijd, studie en energie wil in investeren. Dat mag, maar het is geen noodzakelijke voorwaarde om tot mooie resultaten te komen.

Belangrijker is dat de geluksfactor, of beter gezegd, het element van onvoorspelbaarheid, goed beheerd wordt, door een aantal regels te respecteren en een bepaalde attitude te cultiveren. Zoals de Franse microbioloog Louis Pasteur zei (wetenschappelijke ontdekking, nog zo’n domein waarin expertise en geluk hand in hand gaan), “le hasard ne favorise que les esprits préparés”: het toeval bevoordeelt hen die erop voorbereid zijn.

⁽¹⁾ Michael Mauboussin – The Success Equation, 2012.

Opgelet: dit artikel vormt geen beleggingsadvies in de zin van de financiële wetgeving.

Voor meer informatie: