Emoties bij beleggen: wat zijn de 6 valkuilen en hoe kan u ze vermijden?

Beginnende beleggers maken beginnersfouten, zoals we al schreven in het artikel ‘Tien fouten van de beginnende belegger’. Gevorderde beleggers maken ook fouten, zij het van een andere aard. Onder de noemer behavioral finance is er een hele wetenschap die tracht te verklaren waarom mensen financiële beslissingen nemen die tegen hun eigenbelang indruisen. We lijsten graag 6 valkuilen voor u op van emoties bij beleggen om een beter inzicht te krijgen in de beleggerspsychologie.

Emotie 1: Beleggen = kuddegedrag

Beleggers zijn sociale wezens: ze laten zich beïnvloeden door anderen. Dat is zo op alle vlakken in het leven. De mens zwicht  — meestal onbewust — voor groepsdruk. Als we in groep eten, dan eten we meer én ongezonder.

Die groepsdruk ervaren beleggers ook. Op de financiële markten zijn bepaalde thema’s hot, terwijl andere passé zijn. De verleiding is groot om geld te stoppen in wat hot is. De coronacrisis is daar een mooie illustratie van. De aandelen van de ‘corona-economie’ zijn enorm gewild: denk maar aan techbedrijven die thuiswerk en thuisontspanning mogelijk maken, zoals Zoom of Netflix, of farmabedrijven die op zoek zijn naar een vaccin. Zij maken ondertussen bijna de helft van de totale beurswaarde uit. Dat snijdt, rationeel gezien, geen hout.

Zelfs professionele beleggers zijn vatbaar voor die denkfout. Want ook zij hebben nood aan de bevestiging van hun collega’s. Kuddegedrag is zelfs een excuus: wanneer de collectieve beslissing achteraf de verkeerde blijkt, hoeft het individu de fout niet op zich te nemen. De consensus is een veilige plaats om te schuilen.

Nochtans leidt af en toe tegen de stroom ingaan tot betere beleggingsresultaten. Contrair zijn kan lonen, maar het kost mentaal veel energie. En verlies dat volgt uit een contraire beslissing, voelt nog wranger aan dan gewoon verlies. Gelukkig is het niet moeilijk om toch een zekere mate van tegendraadsheid in uw beleggingssysteem in te bouwen: koop op regelmatige tijdstippen, voor een vast bedrag. Op die manier koopt u – naar verhouding – meer als er pessimisme heerst en de koersen laag staan, en minder als er overmatig optimisme heerst en de koersen hoog staan.

Emotie 2: Gebrek aan kritisch denken bij beleggen

‘Alle zwanen zijn wit.’ Als u die stelling hard wilt maken, wat is dan de beste strategie? Op zoek gaan naar witte zwanen, en telkens ‘Zie je wel!’ roepen? Nee, u moet juist op zoek gaan naar een zwarte zwaan, omdat die uw stelling onderuithaalt, terwijl de 1001ste witte zwaan op het lijstje uw stelling nog steeds niet bewijst. De zwarte zwaan is ondertussen een bekend concept in risicobeheer geworden: de gebeurtenis die niemand ziet aankomen, omdat men te veel in the box heeft gedacht.

Beleggers gaan op zoek naar informatie die hun verwachtingen bevestigt. Het voelt goed om onze eigen overtuiging van een ander te horen, als een echo. En zo houden vele beleggers zich bezig met witte zwanen turven. Tot de zwarte zwaan opduikt, en het verhaal waar we zo stellig in geloofden, en waar we ons geld aan hebben toevertrouwd, uiteenspat. Hoe stelliger we in een beleggingsthema geloven, hoe meer we advocaat van de duivel moeten spelen. Stel uzelf steeds de vraag: “wat als mijn veronderstellingen verkeerd zijn? Waar kunnen er logische fouten in mijn redenering zitten?”

Emotie 3: Liefde voor anekdotiek

Onderweg naar het werk bent u getuige van een ongeval. De dagen daarop zal u ter hoogte van het ongeval onbewust trager rijden, hoewel er geen enkel verband is tussen het gebeurde ongeval en uw snelheid. Beleggers zijn ook geneigd om een groot gewicht te geven aan wat in het oog springt, en aan wat vers in het geheugen ligt.

De soms eenzijdige berichtgeving — bijvoorbeeld naar aanleiding van de coronacrisis — versterkt dat fenomeen. We zijn slachtoffer van onze hang naar verhalen: naar wat opmerkelijk, zeldzaam, of zelfs angstaanjagend is. Financiële doemverhalen zijn verbazend populair. Daardoor hechten zelfs ervaren beleggers vaak te veel belang aan irrelevante feiten en blijven ze te lang aan de zijlijn staan.

Emotie 4: Overmoed

‘Ik beleg niet want ik ken er te weinig van.’ Het is een vaak gehoord bezwaar. Maar het tegendeel blijkt gevaarlijker. Psychologen stellen keer op keer vast dat meer informatie niet per se tot betere beslissingen of resultaten leidt, wel tot meer overmoed.

We beseffen niet altijd goed waar de grenzen van onze kennis liggen. Daarom worden doorgewinterde beleggers — zelfs professionelen — vaak overmoedig. Voor beleggers is het daarom van belang om goed te diversifiëren, ook buiten hun domein van expertise. Een arts, bijvoorbeeld, doet er goed aan zich in zijn portefeuille niet op farmabedrijven te richten.

De illusie dat we de markt kunnen timen — kopen op het laagste punt, en op het hoogste punt weer verkopen — is een ander voorbeeld van overmoed. Er is geen enkele redelijke aanwijzing dat markttiming werkt, en toch leeft bijna elke belegger in de illusie dat het wel kan.

Emotie 5: Onvoldoende diversificatie

Ervaren beleggers zoeken vaker de kick op. Na verloop van tijd hebben ze de neiging om neutrale beleggingen in hun portefeuille in te ruilen voor meer uitdagende en complexere. The next big thing zoals robotica en artificiële intelligentie. Die gaan de wereld veranderen, dus daar ligt goud voor het rapen, toch? Beleggen is evenwel noch een spel, noch een wedstrijd. Elke portefeuille moet voor een belangrijk stuk opgebouwd zijn uit saaie, tijdloze posities. Zodra beleggen leuk wordt, wordt het gevaarlijk.

Diversificatie wordt vaak verkeerd begrepen. Het gaat er niet om om voortdurend meer posities aan een portefeuille toe te voegen. Een portefeuille met 50 verschillende beleggingen kan slecht gediversifieerd zijn. Diversificatie betekent: beleggingen hebben die aan verschillende krachten onderhevig zijn, in verschillende marktomstandigheden. Zo wordt de portefeuille niet door één kracht (bv. een stijgende beurs, een dalende rente of een sterke dollar) gestuurd. Gediversifieerde fondsen kunnen een belangrijke rol spelen om u die taak uit handen te nemen.

Emotie 6: Geen verlies aanvaarden

Het instinct dat ons ertoe aanzet om situaties te vermijden waarin we schade kunnen oplopen, heeft onze voorouders in leven gehouden. Maar het weerhoudt ons er nu van om betere beleggers te zijn, omdat we te bang zijn van verlies. Onderzoeken tonen aan dat het negatieve gevoel van verlies wel twee keer krachtiger aanvoelt dan het positieve gevoel van een even grote winst. Beleggers zijn bijvoorbeeld veel meer geneigd om (te) lang vast te houden aan beleggingen die onder hun aankoopkoers noteren, in de hoop om het verlies alsnog goed te maken.

Anderzijds worden goed presterende beleggingen vaak te snel weer verkocht, uit angst om de reeds geboekte winst te verliezen. Ook dat is een voorbeeld van irrationeel gedrag. Of een aandeel onder of boven de aankoopkoers noteert, is eigenlijk niet relevant. Veel belangrijker is om te kijken naar de opportuniteiten van de belegging op lange termijn, en of het risico opweegt tegen het potentiële rendement.

Emoties bij beleggen? Conclusie:

Het menselijke brein is eigenlijk niet gemaakt om financiële beslissingen te nemen. Ons gedrag wordt nu eenmaal gedirigeerd door bepaalde vastgeroeste mechanismen in ons brein. Daartegen ingaan is moeilijk. De kans op fouten is groot. Professionele beleggers hechten daarom veel belang aan een gedisciplineerd beleggingsproces, dat de beleggingsportefeuille op koers houdt als de sirenenzang van de markt weerklinkt. Vergelijk het met de checklist die piloten afwerken alvorens ze opstijgen. Ook als niet-professionele belegger kunt u uzelf zo’n attitude eigen maken. Zo is het verstandig om uw beleggingen te automatiseren, bijvoorbeeld aan de hand van een beleggingscontract. Zo herleidt u beleggen tot de pure essentie, ongeacht het eigen aanvoelen en sentiment.

Meer lezen over beleggen? Bekijk dan zeker ook eens het artikel over beleggen in technologie: ‘Waarom de run op techaandelen dit keer géén zeepbel is‘.

Disclaimer: De informatie uit deze publicatie vormt een algemene toelichting bij de financiële actualiteit en mag niet worden beschouwd als een concreet advies of aanbeveling met betrekking tot financiële producten.